Moliere'in Hayatı ve Cimri Oyununun Özeti
Bu yazımızda Moliere Kimdir? sorusunu cevapladık ve Moliere'nin en çok bilinen oyunlarından Cimri'nin özeti'ni yaptık.
Fransız edebiyatının önde gelen yazarlarından olan Moliere, Türk edebiyatına Tanzimat dönemi sanatçılarından olan Ahmet Vefik Paşa’nın tiyatro çevirileri ile girmiştir. Yazdığı ve oynadığı oyunlar ile döneminin tanınan isimlerinden ve klasisizm akımının önde gelen sanatçılardan olan Moliere’in hayatının ana hatlarına kısaca değindikten sonra Moliere’in en tanınan oyunlarından Cimri’nin özetini yapacağız.
Moliere’in Hayatı
Moliere, zengin bir burjuva ailesinin çocuğu olarak Paris’te dünyaya gelir. 10 yaşlarında annesini kaybeden Moliere, Paris’in en iyi okullarında eğitim görür. Öğrenim hayatını bitirdikten sonra babasının işlerini devam ettirmeye ve hukuk alanında öğrenim görmeye başlasa da bu işlerden 23 yaşında sıkılarak Paris’ten ayrılır. Ünlü bir tiyatro sanatçısı ile ortak bir tiyatro ekibi kurar. Sahne adı olan Moliere’i ilk kez bu tiyatro topluluğunda oynadığı ve yazdığı oyunlarda kullanır. Aldığı yüksek eğitim sebebi ile de tiyatro’nun tüm idaresini ellinde tutan Moliere, ekibin borçlarını ödeyemediği için birçok defa hapse atılsa da babasının ve tiyatro ekibinin yardımı ile borçlar ödenir ve aynı gün içinde özgürlüğünü kazanır.
Atlattığı bu zor durumdan sonra ortağı ile 12 yıl sürecek bir tiyatro turnesine çıkar. Bu süre içerisinde birden fazla asilin maddi desteği ve koruması altına girer. Moliere ve ekibi yakaladıkları başarı sonucunda Paris’e gelerek kralın kardeşinin desteğini kazanır. I. Flip’in desteği ve koruması altında oynadıkları oyunlar sayesinde daha da ün kazanırlar.
Moliere, 1662 yılında ortağının kızı ile evlenir. Bu evliliğinden 3 çocuğu olur. Ancak sadece biri hayatta kalır. Paris’in önde gelen sanatçılarından biri haline gelen Moliere’e bizzat kralın emri ile 1000 livre yıllık maaş bağlanır. 1664 yılında Moliere’in oğlunun vaftiz babası olan Kral Louis aynı yıl içinde Moliere’in maaşını 7000 Livre’ye çıkarır.
Moliere’in Ölümü ve Sonrası
Yazdığı bazı oyunlar halihazırda zaten tiyatrocuları sevmeyen kilise ve dindarların tepkisini üzerine çeker. Sağlığı gün geçtikçe kötüye giden Moliere 1673 yılında oynadığı “Hastalık Hastası” adlı oyunda fenalaşır. Verem ile mücadele eden Moliere tüm rahatsızlığına rağmen oyununu tamamlar. Oyunun bitmesinden sonra evinde dinlenirken yeniden gelen sancılar yüzünden hayatını kaybeder.
Katolik Kilisesi’nin tiyatroya ve tiyatroculara bakış açısı oldukça nettir. Bu yüzden devlet üzerindeki etkilerini kullanarak tiyatrocular ile ilgili yasaların çıkarılmasını sağlarlar. Moliere her ne kadar kralın desteğini alan bir sanatçı olsa da Katolik Kilisesi Moliere’in cenaze töreninin yapılmasına izin vermez. Moliere’in eşinin kralın huzuruna çıkarak istekte bulunması üzerine gece vakti bir tören düzenlenir ve Moliere, vaftiz edilmeden ölen küçük çocukların gömüldüğü yere defnedilir. Yaklaşık 20 yıl sonra gerçekleşen Fransız İhtilali sonrası Moliere’in bedeni “Fransız Anıtlar Müzesi”ne aktarılır. 1816 yılında da ünlü sanatçıların mezarlığı olarak bilinen “Pere Laschaise” adı verilen mezarlıkta ünlü Fransız yazar La Fontaine’in mezarının yakınlarına defnedilir.
Cimri Oyunu Hakkında
Moliere’in yazdığı Cimri oyunu 5 perdeden oluşur. Moliere’in bağlı olduğu klasizm akımının etkisi olarak oyunda gerçekleşen olaylar 24 saat içinde meydana gelir ve oyunun dili sokak dili değil sanatlı bir dildir. Yine bu akıma bağlı olarak oyunda “üç birlik” kuralı uygulanır.
Harpagon karakteri dönemin burjuva tipini ve paraya olan tutkuyu yansıtır. Oyun içerisindeki komedi unsurlar Harpagon’un cimriliği üzerinden sağlanır.
Cimri oyunu ilk kez Paris Royal’de 1668 yılında sahne alır. Bu oyunda Harpagon rolünü öksürük problemi olmasına rağmen Moliere’in kendisi canlandırır. Günümüze kadar birçok kez sahnelenen Cimri, 1980 yılında beyaz perdeye uyarlanır.
Cimri Oyununun Konusu
Burjuva sınıfına dahil olan Harpagon adlı karakterin cimriliklerini ve bu cimrilikler sonucu oluşan komik durumları konu alır.
Cimri Oyununun Özeti
Cleante, kız kardeşi Elise’e Mariane adında bir kızı sevdiğini itiraf eder. Daha sonra babasının yanına bu konuyu konuşmak için giden kardeşler babaları Harpagon’un da onlara söylemek istediği şeyler olduğunu öğrenirler. Elise’i varlıklı, yaşlı bir adam ile Cleante’yi de varlıklı, yaşlı bir kadın ile evlendireceğini söyler ve Harpagon bunların yanı sıra evlenmek istediğini söyleyerek evleneceği kızın Mariane adında genç bir kız olduğunu anlatır. Cleante bu durum karşısında çok şaşırsa da kendini ele vermez. Babasını vazgeçirmek istese de bu konuda başarılı olamaz. Babasını ikna edemeyeceğini anladığında en iyisinin kendi planlarını hızlandırmak olduğunu düşünerek evden ayrılır.
Cleante, babasının boyunduruğundan kurtulabilmek için bir tefeciden borç almayı planlar. Tefeci ile irtibat kurabilmek için uşağı La Fleche yardım eder. Simsar Simon Efendi borç verecek kişi ile bir buluşma ayarlar. Tefeci’nin şartları çok ağırdır. Ancak Cleante’nin kabul etmekten başka çaresi yoktur. Alacağı para ile Mariane ile mutlu olabileceği yeni bir hayat kurmayı planlar. Buluşma yerine vardığında Simon Efendi tarafları tanıştırır. Ancak iki tarafta şaşkındır. Çünkü borç verecek olan tefeci Harpagon’un ta kendisidir. Baba-oğul birbirlerine karşı suçlamalarda bulunduktan sonra ayrılırlar.
Harpagon ile Mariane’nin arasını yapmak ile sorumlu Frosine, Harpagon’a diller dökerek işin tamamlandığını anlatırken bir yandan da üstü kapalı bir şekilde para istemektedir. Ancak Harpagon, Frosine’ın iltifatları dışında söylediklerini duymazdan gelir ve uzaklaşır.
Akşam vakti Elise ile evlenmek isteyen Anselme adındaki yaşlı adam misafir olacaktır. Harpagon misafir için bir ziyafet hazırlamayı planlar. Bu ziyafeti olabildiğince ucuza halledebilmek içinde çalışanlarını tembihler. Çalışanlarına giydirdiği kıyafetler oldukça eskidir. Birinin üstünde yağ lekesi varken diğerinin pantolonunun arkası tamamen yırtıktır. Harpagon tüm bunları değiştirmek yerine yağ lekesi olan çalışanına lekeyi şapkası ile kapatmasını, pantolonu yırtık olan çalışana ise duvara dönük olarak hareket etmesini söyler. Mariane’i de akşam yapılacak olan ziyafete çağırmayı düşünerek iki işi tek yemekte halletmek ister ve şoförüne Elise ve Mariane’i panayır gezisinden sonra eve getirmesini tembihler. Sonra da aşçıya dönerek yemekler konusunda uyarı yapar. Şoför ve aşçı aynı kişi olduğundan Harpagon hangi vasıf ile konuşacak olursa Jaques Usta o kıyafetini giyer. Panayıra gitmeden önce Harpagon ile tanışmaya gelen Mariane, Elise ve Cleante ile de tanışır. Cleante’yi gördüğünde çok şaşırır. Ancak Cleante durumu üstü kapalı bir şekilde anlatır. Cleante’nin Mariane’e söylediği güzel sözleri kıskanan Harpagon şüphelenmeye başlar.
Elise ve Mariane gittikten sonra Harpagon oğlunun ağzını aramak için Mariane’i beğenmesi durumunda evlenmelerine izin vereceğini söyler. Cleante, Harpagon’un tuzağına düşerek her şeyi anlatır. Mariane için baba ve oğul birbirlerine girer. Kavgayı Jaques Usta durdurur. Harpagon Jaques Usta’nın hakem olmasını ve kimin haklı olduğuna karar vermesini ister. Jaques Usta Harpagon ve Cleante’ye duymak istediklerini söyleyerek barışmalarını sağlasa da bu durum fazla sürmez ve yeniden kavgaya tutuşurlar. La Fleche ise Harpagon’un altınlarını sakladığı yeri bulur ve bu kavgayı fırsat bilerek altınları çalar. La Fleche bulduğu altınları efendisi Cleante’ye verir. Cleante, Fleche ile ortadan kaybolur.
Altınlarının çalındığını fark eden Harpagon, bütün şehri suçlayarak herkesin yakalanmasını ister. Eve gelen komiser evdekileri sorgulamaya başlar. İlk olarak sorgulanan Jaques Usta, gıcık olduğu Valere’nin altınları aldığını söyleyerek Valere’ye iftira atar. Harpagon, Valere’yi çağırarak suçunu itiraf etmesini söyler. Olanlardan habersiz Valere, Harpagon’un Elise ile beraberliklerini kastettiğini sanarak her şeyi itiraf eder. Altınları yüzünden öfkeli olan Harpagon’un duydukları onu daha da sinirlendirir. Harpagon ve Valere tartışırken içeri Elise’in müstakbel eşi Anselme girer. Napolili varlıklı bir ailenin çocuğu olduğunu söyleyen Valere’ye birkaç soru sorarak yalan söyleyip söylemediğini anlamaya çalışır. Valere başından geçenleri anlattığında Anselme, Valere’nin gemi kazasında kaybettiği oğlu olduğunu anlar. Durumu birbirlerine anlattığı sırada içeri giren Mariane de Anselme’nin babası olduğunu ve Valere’nin ise erkek kardeşi olduğunu öğrenir. (Anselme ve ailesi bir gemi kazasında dağılmış ve birbirlerinin öldüklerini sanarak yalnız bir hayat sürmeye başlamışlardır.)
Cleante, Harpagon’a altınların yerini bildiğini ancak Mariane ile evlenmesine izin verirse altınlarına kavuşabileceğini söyler. Dünyada en çok parayı seven Harpagon, durumu kabul etmek zorunda kalır. Anselme ise Harpagon’dan Valere ve Elise’in, evliliklerini onaylaması için izin ister. Harpagon rızası olmayan bu birliktelik için düğün masraflarına karışmayacağını öne sürer. Anselme, bütün masrafları kendi üstüne alarak gençlerin evlenmesini kolaylaştırır. Harpagon’da altınlarına kavuşur.
Cimri Oyununun Kahramanları
Harpagon: Cimrilikte sınır tanımayan, paralarına canından daha çok değer veren bir tiptir. Para harcamamak için elinden gelen her yolu dener. Bu yollar çoğu zaman gülünç durumlara düşmesine neden olur. Cimrilik konusunda oğlu ve kızı da dahil herkes tarafından bilinir. Cleante ve Elise’nin babasıdır.
Cleante: Harpagon’un oğludur. Babasının aksine paraya çok önem vermeyen bir tiptir. Babasından maddi destek alamadığı için insanlardan aldığı borçlar ile ihtiyaçlarını karşılamaya çalışır. Mariane’i sevmektedir.
Elise: Harpagon’un kızıdır. Valere ile gizli bir ilişkisi vardır. Cleante gibi başkasından temin ettiği borçlar ile ihtiyaçlarını karşılar.
Valere: Elise olan aşkı için Harpagon’un uşağı olmayı kabul eden biridir. Harpagon’un gözüne girebilmek için sürekli Harpagon’u destekler. Esasen varlıklı bir aileden gelmektedir. Ancak bir gemi kazasında ailesini kaybetmiştir. Ailesini ararken Elise ile tanışır ve sevdiği kadın ile yaşamak için uşak olarak hayatına devam eder. Anselme’nin oğlu ve Mariane’in erkek kardeşidir.
Mariane: Annesi ile yaşayan yoksul bir kızdır. Cleante’ye aşıktır. Esasen varlıklı bir aileden gelmektedir. Ancak bir gemi kazasından annesi ile kurtulmuştur. Anselme’nin kızı ve Valere’nin kız kardeşidir.
La Fleche: Cleante’nin uşağıdır. Harpagon’un sakladığı altınları bularak Harpagon’un planlarını bozar.
Anselme: Zengin varlıklı biridir. Harpagon, Anselme ile Elise’yi evlendirmek istemektedir. Anselme’nin Valere ve Mairane’in babası olduğu ortaya çıkınca her şey değişir.
Frosine: Düzenbaz bir kadın. Çöpçatanlık yaparak insanlardan para koparmaya çalışır. Harpagon ile Mariane’in evliliklerini ayarlayarak Harpagon’dan para alacağını umut etse de eli boş kalır.
Jaques Usta: Harpagon’un evinde çalışandır. Hem aşçı hem de şofördür.
Bu kahramanlar dışında Cimri oyununun içinde küçük ve konuya herhangi bir etkisi olmayan rollere sahip; Simon Efendi, La Merluche, Brindavoine, Claude Kadın ve Komiser gibi kahramanlarda vardır.
Kaynaklar
Moliere, Cimri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2012, İstanbul, 12. Baskı
0 Yorumlar