Eş Sesli Kelimeler Nelerdir ?

Sesteş sözcükler olarak bildiğimiz eş sesli kelimeler, sözcükte anlam konu anlatımı içerisinde özellikle 5. sınıf öğrencileri tarafından karıştırılan bir konudur.

 Eş anlamlı ve zıt anlamlı kelimeler gibi anlaşılması ve örneklenmesi gayet kolay olan bu konuyu, aşağıda sunacağımız listemiz ve örnek cümlelerimizle kolayca kavrayacağınızı düşünüyoruz. Eş sesli sözcükler “yazılışları aynı; fakat anlamları birbirinden farklı kelimeler” şeklinde basit bir tanım yapmak mümkündür. Bu tanımdan anlaşılacağı üzere sesteş sözcükler, birebir aynı yazılışa sahip oldukları hâlde Türkçenin gücünü gösterecek şekilde birden fazla anlama gelen kelimeleri kapsamaktadır. 

 Eş sesli kelimeler için en güzel örneklerimizden biri “yüz” sözcüğüdür. Bu sözcüğün TDK sözlüğünde tanımlanmış yaklaşık 20 tane karşılığı bulunmaktadır. Bu anlamları üç grup altında toplamamız mümkündür. Bunlardan birincisi “sima, çehre” anlamına gelen yüz sözcüğüdür.

 İkinci anlam “el ve bacak hareketleriyle su yüzeyinde kalma veya ilerleme” olarak açıklayabileceğimiz yüzmek anlamıdır. Üçüncü anlam ise, sayı olarak “100’ün yazıdaki karşılığı“dır. Bu üç anlam da “yüz” sözcüğü ile ifade edildiği için, bu kelime sesteş bir kelimedir diyebiliriz. Bu kelimeyi üç farklı cümlede kullanalım: – Yüzünde kocaman bir sivilce çıkmıştı. – Vücuttaki tüm kasları çalıştıran en güzel spor yüzmedir. – Çobanın dağın eteklerine yayılmış tam yüz tane koyunu vardı.

Yukarıdaki üç cümlede de “yüz” sözcüğü kullanılmış; fakat hepsi farklı bir anlamı karşılamıştır. İşte sorularda sıkça karşımıza çıkan böyle cümlelerde “yüz” gibi kelimelerin eş sesli olduklarını, yazılışları aynı olduğu hâlde farklı anlamları karşıladıklarını söyleyebiliriz. 

Bu konuda dikkat edeceğimiz bir husus, yazılışları aynı olmadığı hâlde bazı sözcükleri eş sesli gibi düşünerek yaptığımız yanlıştır. Örneğin “hâlâ” sözcüğü ile “hala” sözcüğü sesteş değildir; çünkü iki kelimeden birinde kullanılan a harfi farklıdır. Aşağıda eş sesli sözcüklerin listesi tablo şeklinde gösterilmiştir. Bu tablodan yararlanarak eş sesli kelime örnekleri derleyebilirsiniz.

EŞ SESLİ KELİMELER TABLOSU
Sözcük	Anlamı	Eş Seslisi	Anlamı
aç	tok olmayan	aç-	aralamak, açmak
ak	beyaz	ak-	(sıvıların) akması
aş	yemek	aş-	geçmek, aşmak
at	beygir, at hayvanı	at-	fırlatmak, atmak
bağ	bahçe, bostan	bağ	deste
bel	vücutta sırtın altındaki kısım	bel	kürek, kazma aracı
ben	kendim, ben	ben	yüzde çıkan siyah leke
bin	1.000 sayısı	bin-	bir şeye çıkmak, binmek
boğaz	iki kara arasındaki kısım	boğaz	boynun ön bölümü
cilt	ten, deri	cilt	kitap kaplaması
çay	bir Türk içeceği	çay	küçük nehir, ırmak
dal	ağacın kollarından her biri	dal-	(suya) dalmak
dik	alt zemine 90 derece açılı olan	dik-	bir şeyi zemine dikmek
diz	bacağın ortasındaki bölüm	diz-	bir şeyleri (sıraya) koyma, dizme
dolu	bir yağış türü	dolu	içi boş olmayan
düş	rüya	düş-	(yere) düşmek
ekmek	undan yapılan bir yiyecek	ekmek	bir şeyi toprağa ekmek
el	parmaklarımızın bulunduğu organ	el	yabancı
er	erken, geç olmayan	er	en rütbesiz asker
geç	erken olmayan	geç-	bir yerden başka bir yere ilerlemek
gül	bir çiçek türü	gül-	gülmek, gülümsemek
hayır	olumsuzluk bildiren söz	hayır	iyilik
iç	bir şeyin iç kısmı	iç-	(bir sıvıyı) içmek
it	köpek	it-	ileriye itmek
kan	vücudumuzdaki hayati sıvı	kan-	inanmak, kanmak
kara	siyah	kara	toprak parçası
kaz	ördeğe benzeyen bir tür kuş	kaz-	toprağı veya yeri eşmek, kazmak
kır	şehrin dışındaki dağ, bayır, beyaz renk	kır-	parçalamak, bozmak
kıta	büyük kara parçası, anakara	kıta	dört dizeden oluşan şiir
koca	kadına göre eş	koca	büyük
kuşak	bele bağlanan kemer	kuşak	nesil
makam	mevki, konum	makam	müzikte söyleme biçimi
mayıs	yılın beşinci ayı	mayıs	büyükbaş hayvan pisliği
ocak	yılın ilk ayı	ocak	yemek pişirmek için kullanılan yer
pike	kuşların veya uçakların hareketi	pike	yatak örtüsü
saç	başımızdaki kıl yumağı	saç-	etrafa yaymak, saçmak
sağ	solun karşı yönü	sağ	sağlam, ölü olmayan
sal	su üzerinde ulaşımı sağlayan bir araç	sal-	bırakmak, salmak
tez	hızlı, çabuk, acele	tez	akademik düzeyde büyük çalışma
ton	bir rengin veya sesin tonu	ton	1.000 kg ağırlığın karşılığı
ünlü	meşhur, namlı	ünlü	sesli, vokal
var	elde bulunan, var olan	var-	ulaşmak, varmak
yat	donanımlı büyük gemi	yat-	uyumak için yapılan işin adı
yaz	bir mevsim	yaz-	bir şey üzerine yazıyı yazmak
yol	ulaşımı sağlamak için yapılmış yer	yol-	(tüy vb. şeyleri) yolmak, koparmak
yüz	sayı olarak 100	yüz-	suda yüzmek

Eğer tabloyu düzgün görüntüleyemiyorsanız, buradan bakabilirsiniz. Ayrıca aşağıda eş sesli kelimelerle kurulmuş cümle örnekleri bulunmaktadır:

 Adresimi hemen bir kenara yaz. Bu yaz yurtdışına çıkmayı düşünüyorum. Depodaki bidonlar ağzına kadar dolu. Bu mevsimde buralarda dolu yağar. Ben, sizinle gelmek istemiyorum. Çenesinde küçük bir ben vardı. Yaralı yolcu, çok kan kaybediyor.

 Güler yüzüne, tatlı sözlerine kandım. Küçücük bir kara parçası için savaş çıkacaktı. Senin kara gözlerin aklımı başımdan aldı. Kadının sol eli kapıya sıkışmış. El sözüne kanıp da yuvanı yıkma. Düğün evine hangi yoldan gideceğiz? Sinirinden annesinin saçını yolmuş. Çiftlikteki atların bakımıyla kim ilgileniyor? Canı bir şeye sıkıldığında suya taş atar. 

 Okulunuzda kaç tane bilgisayar var? Yaylaya gece yarısı varmışlar. Köylü kadınlar çayın kenarında çamaşır yıkıyorlar. Yemeğin üzerine bir bardak demli çay iyi gider. Altınlarını sandığın içine saklamış. Terli terli buzlu su içmiş, sonra da hastalanmış.

 Küçük bir salla karşı kıyıya geçtik. Çocuğu hemen bakkala sal, kahve ile şeker alsın. Yukarıda bir kelimenin eş seslileri farklı cümlelerde kullanılmıştır. Aşağıdaki örnek ise, “tutmak” fiilinin bütün anlamları için kullanılan cümleleri örneklemektedir: Fidanlardan sadece 5’i tutmuş. (canlı kalmak) Kafadan attıklarımdan tutan olmamış. (rast gelmek) Şu kitabı bir tutsana. (kavramak) Pastanın iyi tutacağını biliyordum. (kıvamında olmak) Tut ki sen öğretmensin. 

(zannet) Bizim takımı tutsaydın maçı alırdık. (taraftarı olmak) Tuttuğun sayıları bir de topla (zihinde tasarlamak) Bu arabayı ne tutuyorsun, sat gitsin.

 (sahibi olmak) Sınavı kazanırsan seni kim tutar? (önü açık olmak) Bu evi tutamayız, salonu dar. (kiralamak) Otobüs beni tutar, taksiyle gidelim. (rahatsız etmek) Suçluyu üç gün tutup sonra bırakmışlar. (hapsetmek) Aldıklarının hepsi ne tuttu? (toplam) O parayı iyi tutar. 

Ona güven! (saklamak) Tutacak yeri mi kaldı?(sığınmak) Burayı pazarcılar mı tutmuş. (işgal etmek) Aynayı bana tutma! (yöneltmek) Sözcükte anlam konusuyla ilgili daha ayrıntılı bilgiler edinmek istiyorsanız, “Sözcükte Anlam” sayfamızı inceleyebilirsiniz.

 Ayrıca eş sesli kelimeleri bulmak için TDK’nin sözlüğünden yararlanabilirsiniz. Sözlükte eş seslisi olan kelimelerin Roma rakamlarıyla alt alta sıralandığını görebilirsiniz.